بیشتر مورخین بنای شهربابک را
به بابک پدر اردشیر ساسانی نسبت می دهند . ولی اینکه از قبل نیز ابادی در این ملک بوده یا نه اطلاع دقیقی در دست نیست .
احمدعلی وزیری صاحب تاریخ کرمان می نویسد: ((…چون محل نشو و نمای اردشیر، شهر بابک کرمان بوده و به این جهت در ابادانی این مملکت سعی بلیغ میفرمود3.)) و در جایی دیگردرکتاب جغرافیای کرمان اورده است: ((…شهربابک از ابنیه بابک پدر مادر اردشیر بابکان است .که اول پادشاه طبقه ساسانیان بود و ملوک الطوایف رابرانداخت.درزمان ملوک الطوایف که اردوان پسرنرسی ازطبقه اشکانی دردارابجرد سلطنت داشت ، این شهر رابنانهاده ودارالحکومه قرار داد. و در اینجا دختر خود را به ساسان بداد و اردشیر متولد شد. واین شهر از همه شهرهای کرمان اقدم است.))
آنچه از مجموع اظهار نظر تاریخ نویسان بر می اید ، اوج عمران و ابادانی شهربابک دردوران حکومت ساسانیان بوده و اسامی قنوات ، دهات و روستاها مانند مهرگرد?شمشیرگرد?روزبه آباد?بوذرجمهر ? کوشک مردان? و کوشک برزی و دیگر نامهایی که از دوران باستان به یادگار مانده و همه نامهای وزراء و سلاطین ایرانی دوران ساسانی را بر خود دارند و همچنین می توان به آثار و آتشکده ها و قصرهایی که در اطراف شهر باقی مانده اشاره کرد . نیز حکایت از همان زمان دارند . حتی اظهار نظر شواهد محلی نیز با نظر تاریخ نویسان هماهنگی دارد. مثلا درجنوب شهر بابک گود لشکر کش را محل جنگ معروف اردشیر ساسانی و اردوان پنجم میدانندکه به شکست اردوان میانجامد و باعث ایجاد سلسله ساسانی می گردد. اثار دیگری نیز وجود دارد که عمران و ابادانی این ولایت را به قبل از ساسانیان میرساند.از جمله روستای میمند ، معبد اوستا در کوه پیش اوستا و اتشکده اذربغ در کهتوکرهاو…
این شهر در زمان ظهور حضرت زرتشت شهری اباد بوده ودارای اتشکده بزرگ و مشهوری بوده است که اتش اتشکده یزد را از این اتشکده که بر روی تل خاکستر کنونی قرار داشته برده اند.خصوصاْ که بابک سمت روحانی هم در دین زرتشت داشته و از این تاریخ یعنی دوران حکومت بابک ? شهربابک مرکز دارالحکومتی ساسانی قرار گرفت و رونقی بسزا یافت و چون شاهان ساسانی پس از آبادانی هر شهری نام خود را بر آن می نهادند از این پس شهربابک بدین نام خوانده شد که هنوز هم باقی است .
در تاریخ مروج الذهب نوشته شده ، قباد پدرانوشیروان پس از کناره گیری از سلطنت برای عبادت به اتشکده شهربابک رفت و دو حکیم بزرگوار بنام بوذرجمهر و بزرگمهر برای دیدار او به شهربابک امدند ودو مزرعه بنامهای مهرجرد و بوذرجمهر و نیز دو قلعه (کوشک) مستحکم در دو طرف راه کرمان به فارس که در ان زمان از شهربابک میگذشته ، ساختند که در حال حاضر بنام کوشک مردان و کوشک بُرزی از اثار ان دو قلعه یاد میشود.
به استناد نوشته استاد باستانی پاریزی و شواهد دیگر: ((…اینکه سلسله ساسانیان شهربابکی بوده اند و ساسان رئیس قبیله ای از عشایر منطقه "خور" شهربابک یعنی مزرعه "مرائ خبر" بوده و پسرش بابک وقتی به صدارت میرسد ، در مرحله اول بر دو منطقه یزدو کرمان تسلط پیدا میکند و چون زادگاه پدرش ساسان موبد عشایر ، مرائ خبر بود ، در همان بدو ریاستش این شهر را که امروز شهربابک است و در حمله اسکندر مقدونی ویران شده بود ، مرمت میکند و از ان زمان است که شهر سمنکان ویران شده و بنام بابک نامگذاری وبه شهربابک مشهور گردیده است.))
به هر حال اثار و شواهد و دلائل ، حاکی از انست که سابقه تاریخی این شهر حتی به قبل از دوره ساسانیان نیز رسانیده شده است. و بنا به قولی این شهر نامش سمنکان بوده که فردوسی نیز از ان یاد کرده و مادر سهراب را دختر پادشاه سمنکان دانسته است.
تا حدودی می توان گفت که مطالب فوق از صحت برخوردار باشند زیرا دو عامل اصلی باعث از بین رفتن این اثار ارزشمند با توجه به وضعیت اقلیمی منطقه در شهربابک گردیده است :
الف ) هجوم اجانب قبل از اسلام و قبل از ساسانیان مانند حمله اسکندر مقدونی و بعد از اسلام هم مغول ، بنی امیه ، بنی عباس ، محمود افغان و . . .
ب) حوادث جوی مانند زلزله ها و بارانهای سیل آسا و طوفانهای سهمگین به واسطه آبرفتی بودن منطقه و . . .
نمای داخلی حسنیه میمند کنده شده در دل کوه
و اما در مورد نام و وجه تسمیه شهربابک
چنانکه گذشت چون حکومت شهربابک به بابک سپرده شده و وی به آبادانی آن همت گماشت نام خود را بر آن نهاد و شهربابک خوانده شد که امروز بسیاری از مورخین و محققان این نکته را تائید می کنند . مثلاْ علی اکبر دهخدا در لغت نامه خود می نویسد : شهربابک شهری است که به بابک پدر اردشیر مؤسس سلسله سلاطین ساسانی منسوب است و از توابع کرمان شمرده شده و هنوز باقی است . و یا حمدالله مستوفی در کتاب نزهةالقلوب خود می نویسد : شهربابک منسوب به بابــک جد مادری اردشیر بابکان بوده از اقا لیم سیمّ بوده و از شیراز تا شهربابک شصت و هفت فرسنگ است .
موقعیت شهربابک در دوران حکومت ساسانی
تا شود شاد شیده از بهرام شهربابک به شیده دادتمام
این بیت نظامی بیانگر شهرت و آوازه پر رونق شهربابک در آن زمان بوده است . شهری نیکو ? پر رونق و زیبا ? اما در اینجا این سؤال مطرح است که چرا شهربابک در موقعیت حکومتی آن زمان قابل توجه و اهمیت بوده و چرا بابک به حکومت آن منسوب شد؟
در این مورد باید بگوئیم که مادر بابک از خاندانهای قدرتمند حکومتی آن زمان بوده و شهربابک هم منطقه ای بود در مجاورت فارس مرکز حکومتی آن زمان و در گذرگاه و محل عبور فارس به کرمان و سیستان که در این گذرگاه منطقه ای آبادتر و کوتاهتر از شهربابک به فارس نبود ? بنا براین نرسی به سبب این موقعیت حکومت شهربابک را به بابک داد تا هم موقعیت خود را مستحکم کند و هم سرحدات و متصرفات خود را ایمن سازد ? زیرا بابک دارای موقعیت خوبی در میان روحانیون زرتشتی بود و پس از بابک نیز پسرش اردشیر از شهربابک به توسعه متصرفات خود پرداخت و کرمان را متصرف شد . با توجه به آنچه گفته شد شهربابک در روزگار ساسانی دارای موقعیت ویژه ارتباطی و تجاری در سرحدات فارس به کرمان و سیستان بود که علاوه بر اینها محل ییلاقی و شکارگاهی مناسب برای اعیان و شاهزادگان محسوب می شد . چنانکه بهرام گور پادشاه معروف ساسانی شکار گاهی در حوالی شهربابک داشته و امروزه در مجاور روستای استبرق محلی معروف به گود بهرام داریم که معروف است و بهرام در مجاورت همین منطقه یعنی سرحدات فارس و در قطروئیه که امروز از توابع نی ریز است دژی بزرگ داشته و امروز هم بقایای آن بنام قلعه بهرام معروف است .
مطالب بیان شده در مورد تاریخ شهربابک از کتاب استاد محترم منصور عزیزی در کتاب تاریخ وفرهنگ شهربابک می باشد و از آنجا که بدلیل کمبود فضا در وبلاگ نمی توانیم تاریخ شهربابک را در دوران بعد از حکومت ساسانیان بطور کامل بیان کنیم لذا علاقمندان می توانند به کتاب تاریخ و فرهنگ شهربابک و کتاب شهربابک سرزمین فیروزه از انتشارات مرکز کرمان شناسی مراجعه نمایند .انشاءالله بزودی در رابطه با تاریخ شهربابک مطالب بیشتری در اختیار شما قرار خواهد گرفت
< type="text/java">>